Владимир Путин: "Дәүләт йөкләмәләрҙе тулыһынса үтәй"

Рәсәй Президенты Владимир Путин 5 октябрҙә Сочиҙа үткән “Валдай” халыҡ-ара дискуссия клубының пленар сессияһында сығыш яһаны. Сараның темаһы - күп полярлы донъя ҡоролошо мәсьәләләре. 

"Валдай" халыҡ-ара дискуссия клубында ҡатнашыусылар 20-се тапҡыр йыйылды. Унда донъяның 42 иленән 140-тан ашыу ҡунаҡ ҡатнашты. Юбилей форумы дүрт көн, 2 – 5 октябрҙә, барҙы һәм пленар ултырыш менән тамамланды.

– “Валдай” форумы традиция буйынса донъяның күп илдәренән эксперттар йыя, был талап ителгән интеллектуаль майҙансыҡтың статусын раҫлай. “Валдай” дискуссиялары – XXI быуат донъя сәйәсәтенең иң мөһим процестарының тулы һәм ҡатмарлы сағылышы. Бөгөн дә шулай булыр, тип ышанам.

Клуб эшләгән йылдарҙа етди үҙгәрештәр булды. Тарихи үлсәмдәр буйынса 20 йыллыҡ ваҡыт ҙур түгел, әммә ул бөтә донъя ҡоролошо емерелгән дәүергә тура килһә, ваҡыт ҡыҫҡара кеүек. Был сифатлы үҙгәрештәр халыҡ-ара мөнәсәбәттәр системаһын ҡайтанан ҡарауҙы талап итә. Беҙҙең алда, асылда, яңы донъя төҙөү бурысы тора, – тине сығышында Владимир Владимирович.

Украина көрсөгө  

"Киев режимы көнбайыштың әүҙем, туранан-тура ярҙамы менән башлаған һуғыш унынсы йыл бара, ә махсус хәрби операция уны туҡтатыуға йүнәлтелгән, – тип белдерҙе Владимир Путин. – Һәм ул бер яҡлы аҙымдар, кем генә эшләмәһен, мотлаҡ яуап саралары менән осрашасағын иҫкә төшөрә. Эш, билдәле булыуынса, ҡаршылыҡ тыуҙыра. Һәр яуаплы дәүләт, суверенлы, үҙ аллы һәм үҙен хөрмәт иткән ил шулай эшләй.

Украина көрсөгө территориаль конфликт түгел, быны һыҙыҡ өҫтөнә алырға теләйем. Рәсәй – донъялағы иң ҙур. Беҙҙә ниндәйҙер өҫтәмә ерҙәрҙе яулап алыу йәһәтенән бер ниндәй ҙә ҡыҙыҡһыныу юҡ. Беҙгә Себерҙе, Көнсығыш Себерҙе һәм Алыҫ Көнсығышты үҙләштерергә лә үҙләштерергә. Был территориаль конфликт түгел һәм хатта төбәк геосәйәси балансын билдәләү ҙә түгел. Мәсьәлә күпкә киңерәк һәм фундаменталь: һүҙ яңы донъя төҙөлөшө нигеҙләнәсәк принциптар тураһында бара.

Ныҡлы тыныслыҡ тик барыһы ла хәүефһеҙлек тойғоһо кисергәндә генә урынлаша, уларҙың фекере хөрмәт ителә һәм донъяла тигеҙлек барлығын аңлай, бер кем дә үҙ теләге менән башҡаларҙы гегемон теләгәнсә йәшәргә мәжбүр итә, көсләп таға алмай, хатта был суверенитетҡа, халыҡтарҙың һәм дәүләттәрҙең ысын мәнфәғәттәренә, традицияларына, нигеҙҙәренә ҡаршы килһә лә.

Санкциялар тураһында

 “Әлегә беҙ хәл итәбеҙ, һәм киләсәктә лә хәл итә алырбыҙ тип уйларға нигеҙ бар, – тип белдерҙе Рәсәй Президенты. – Ағымдағы йылдың өсөнсө кварталында беҙҙең профицит 660 миллиард һумдан ашыу ине. Был беренсе.

 Икенсеһе. Йыл һөҙөмтәләре буйынса беҙҙә билдәле бер дефицит буласаҡ – бер процент тирәһендә. Алдағы йылдарҙа – 2024 һәм 2025 йылдарҙа – дефицит бер процент тирәһендә булыр тип иҫәпләйбеҙ. Беҙҙә рекордлы түбән эшһеҙлек – өс процент – урынлашты һәм тотороҡланды.

Һәм был бик мөһим – был төп момент, бәлки, беҙ быға тағы бер тапҡыр әйләнеп ҡайтырбыҙ, әммә быны иҡтисадыбыҙҙа мөһим, фундаменталь күренеш тип иҫәпләйем, – беҙҙә иҡтисадтың структур үҙгәртеп ҡороуы тәбиғи рәүештә башланды. Сөнки элек Европа илдәренән импорт буйынса алғандарыбыҙ беҙҙең өсөн күп нәмәне япты, һәм беҙ, 2014 йылдағы кеүек үк, Көнбайыш Европа тәү сиратта ауыл хужалығы тауарҙарын һатып алыуға билдәле бер сикләүҙәр индереп, ил эсендә ауыл хужалығы етештереүен үҫтереүгә аҡса һалырға мәжбүр булдыҡ. Эйе, инфляция күтәрелде, әммә беҙ етештереүселәребеҙҙең кәрәкле тауарҙар етештереү әйләнешен арттырыуына өлгәштек. Бөгөн, беләһегеҙме, бөтә төп ауыл хужалығы тауарҙары буйынса үҙебеҙҙе тулыһынса тәьмин итәбеҙ.

Әле сәнәғәттә ғәмәлдәге етештереү өлкәһендә лә шул уҡ хәл, һәм төп үҫеште эшкәртеү тармаҡтары бирә. Нефть һәм газ табышы кәмей, әммә улар ҙа +өс процент бирә, ә нефть һәм газ булмаған килемдәр, һәм тәү сиратта эшкәртеү тармаҡтарында, +43 процент һәм был тәү сиратта ҡорос сәнәғәте, оптика, электроника. Микроэлектроника өлкәһендә күп нәмә эшләргә кәрәк. Беҙ әле юлдың башында, әммә ул алға үҫә. Бөтәһе бергә +43 процент бирә.

Логистиканы үҙгәрттек, машиналар эшләү үҫешә һәм башҡалар. Дөйөм алғанда, беҙҙә тотороҡло хәл. Илгә ҡарата санкциялар индерелгәндән һуң килеп тыуған бөтә мәсьәләләрҙе еңеп сыҡтыҡ һәм үҫештең киләһе этабын башланыҡ – был бик мөһим.

Был йүнәлеште һаҡлап ҡалыу, юғалтмау бик мөһим. Беҙҙә проблемалар ҙа бар, шул иҫәптән улар эшсе көстәр етешмәүгә ҡағыла. Унан һуң башҡа ҡайһы бер һорауҙар ҙа тыуа. Әммә беҙҙә халыҡтың реаль килеме арта. Әгәр Европала улар кәмеһә, беҙҙә 12 проценттан ашыуға артҡан.

Бында инфляция менән бәйле һорауҙар тыуа, ә ул беҙҙә үҫкән – әле 5,7 процент. Әммә Үҙәк банк, Хөкүмәт был кире эҙемтәләрҙе бөтөрөү өсөн килешелгән саралар күрә”.

Ҡытай менән дуҫлыҡ

"Беҙ яңы логистик маршруттар булдырыу менән ҡыҙыҡһынабыҙ, Ҡытай ҙа ҡыҙыҡһына. Тауар әйләнеше күләме арта. Хәҙер беҙ “Төньяҡ – Көньяҡ” коридоры тураһында һөйләйбеҙ. Ҡытай Урта Азия дәүләттәренән ҡайһы бер маршруттар төҙөй. Беҙ быны хуплау маҡсатында, талап ителгән автомобиль һәм тимер юлдар һалабыҙ. Быларҙың барыһы ла беҙҙең һөйләшеүҙәрҙең темаһы булып тора. Был беренсенән.

Икенсенән, быларҙың барыһы ла реаль етештереү өлкәһе тип аталған нәмә менән тулыландырыла. Ҡытай Халыҡ Республикаһына кәрәкле тауарҙар ебәрәбеҙ, улар беҙгә кәрәкле тауарҙар килтерә һәм шундай логистик һәм етештереү сылбырҙарын төҙөйбөҙ. Улар, һис шикһеҙ, Рәйес Си Цзиньпин Ҡытай иҡтисады алдына ҡуйған маҡсаттарға, беҙҙең үҫеш бурыстарыбыҙға – айырыуса хәҙерге донъяла – иҡтисадыбыҙға һәм башҡа илдәр менән уҙаҡташлыҡ мөнәсәбәттәренә тура килә. Был бер-береһен тулыландыра”, – тине Владимир Путин.

Дәүләт йөкләмәләре

“Беҙҙә оборонаға сығымдар артты, әммә оборонаға ғына түгел, ә оборонаға һәм хәүефһеҙлеккә. Улар ике тапҡырға артҡан: өс процент самаһы булған, хәҙер улар алты процент самаһы-оборона һәм хәүефһеҙлек өсөн. Әммә шул уҡ ваҡытта, быны һыҙыҡ өҫтөнә алырға теләйем, мин инде әйттем һәм ҡабатларға мәжбүрмен: өсөнсө кварталда бюджет профициты 660 миллиард һумдан ашыу, ә быйыл дефицит буласаҡ, әммә бер процент ҡына. Был сәләмәт бюджет һәм сәләмәт иҡтисад. Шуға күрә, беҙ пушкаларға артыҡ күп аҡса сарыф итәбеҙ һәм май тураһында онотабыҙ, тип әйтеү дөрөҫ түгел. Шуны һыҙыҡ өҫтөнә алырға теләйем: элек иғлан ителгән бөтә үҫеш пландары, стратегик маҡсаттарға өлгәшеү һәм халыҡ алдындағы дәүләт үҙ өҫтөнә алған бөтә социаль йөкләмәләр тулыһынса үтәлә”, – тип билдәләне Президент.

Фото: aif.ru